Artikel 24 Arbowet: Toezicht met tanden – wat dit betekent voor de ondernemingsraad en personeelsvertegenwoordiging
Wat regelt artikel 24 Arbowet precies?
Artikel 24 van de Arbowet draait om toezicht. De wet geeft toezichthouders ruime bevoegdheden om naleving van de Arbowet af te dwingen. Denk aan inspecteurs van de Nederlandse Arbeidsinspectie. Zij mogen bedrijven controleren, rapporten opstellen, persoonsgegevens verwerken en zelfs woningen binnentreden zonder toestemming. Het doel? Zorgen dat werkgevers zich houden aan de wettelijke verplichtingen rond gezond en veilig werken.
Voor ondernemingsraden (OR) en personeelsvertegenwoordigingen (PVT) is dit artikel cruciaal. Het geeft hen rechten, maar ook instrumenten. Zij mogen namelijk zelf een toezichthouder inschakelen. Die moet dan zo snel mogelijk in actie komen.
Laten we artikel 24 stap voor stap bekijken en uitleggen wat dit betekent voor de praktijk in jouw organisatie. We maken het concreet, actief en duidelijk.
Wie houdt toezicht? En hoe wordt dat geregeld?
Lid 1 en 2 van artikel 24 leggen vast wie het toezicht uitvoert. Het gaat om ambtenaren die door de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zijn aangewezen. Vaak zijn dit inspecteurs van de Nederlandse Arbeidsinspectie. Soms is er sprake van andere toezichthouders, bijvoorbeeld van een ander ministerie. Denk aan toezichthouders voor de scheepvaart of luchtvaart.
De aanstelling van toezichthouders wordt gepubliceerd in de Staatscourant. Zo blijft alles transparant.
Wat betekent dit voor de OR of PVT? Als je in gesprek bent over veiligheid of gezondheid, kun je altijd verwijzen naar deze wettelijke toezichthouders. Zij vormen het sluitstuk van handhaving. Als overleg niets oplevert, kun je hen inschakelen.
Toezichthouder mag ver gaan – zelfs een woning binnen
Lid 3 van artikel 24 geeft toezichthouders het recht om zonder toestemming een woning binnen te gaan, mits ze apparatuur meenemen. Denk aan een arbeider die thuiswerkt met gevaarlijke stoffen of een arbeidsongeval dat thuis plaatsvindt.
Lid 4 en 5 gaan over ongevallen. De toezichthouder mag op elk moment onderzoek doen naar een arbeidsongeval. Daarbij stelt hij een rapport op. Dit rapport moet hij niet alleen sturen naar de werkgever, maar ook naar de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging én de betrokken werknemer(s).
Dat is een belangrijk punt. De OR of PVT krijgt dus altijd informatie als er iets misgaat. Dat maakt het mogelijk om beter toezicht te houden op het arbobeleid en om vervolgacties te eisen van de werkgever. Je hoeft dus niet te wachten tot de bestuurder initiatief toont. Je krijgt het rapport automatisch toegestuurd.
De rol van de OR en PVT bij het afdwingen van onderzoek
Lid 7 van artikel 24 is misschien wel het meest relevant voor de medezeggenschap. Daar staat namelijk dat de toezichthouder zo snel mogelijk gehoor moet geven aan een verzoek van de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging om een onderzoek te starten.
Stel, de OR maakt zich zorgen over structureel onveilige werkomstandigheden. Je hebt dit al besproken met de bestuurder, maar die doet niets. Dan kun je de Nederlandse Arbeidsinspectie vragen om onderzoek te doen. Die moet dan in actie komen. En snel ook.
Ook vakbonden met volledige rechtsbevoegdheid mogen dit doen. De wet beschermt hiermee dus de belangen van werknemers via meerdere kanalen.
Tip: Wijs de bestuurder op dit recht als hij twijfelt aan je bevoegdheid om actie te vragen. De wet is hier glashelder.
Privacy: toezichthouder mag BSN en medische gegevens verwerken
Lid 6 en 10 van artikel 24 regelen dat toezichthouders bij hun werk persoonsgegevens mogen verwerken. Denk aan het burgerservicenummer (BSN) en zelfs medische gegevens. Dat mag normaal gesproken niet zomaar vanwege de AVG. Maar hier maakt de wet een uitzondering.
Waarom? Omdat toezicht op veiligheid en gezondheid zonder die gegevens niet effectief is. Denk aan het vaststellen van de identiteit van een slachtoffer bij een ongeval of het analyseren van gezondheidsproblemen op het werk.
Lid 11 stelt strikte eisen aan wie toegang heeft tot die gegevens. Alleen personen met een geheimhoudingsplicht mogen de gegevens verwerken. Dit voorkomt misbruik.
Voor de OR of PVT betekent dit: je mag erop vertrouwen dat de toezichthouder zorgvuldig met gevoelige informatie omgaat. Tegelijk kun je in het overleg scherp zijn op situaties waarin deze bevoegdheden onnodig worden ingezet.
Wat mag de toezichthouder allemaal doen?
Lid 8 geeft toezichthouders de bevoegdheid om mensen staande te houden en hun persoonsgegevens op te vragen. Dat mag alleen als dit redelijkerwijs nodig is voor de taakuitvoering.
Lid 9 gaat over werk op zee. Als mensen werken in de territoriale zee of exclusieve economische zone, dan moet de toezichthouder daar naartoe kunnen. De werkgever is verplicht om hem daarheen te vervoeren.
Voor de OR of PVT is het goed om te weten dat de toezichthouder verregaande bevoegdheden heeft. Dit onderstreept de ernst van de taak: toezicht op arbeidsveiligheid is geen formaliteit, maar een serieuze aangelegenheid.
Laat dit ook duidelijk zijn in het overleg met de bestuurder. Als er signalen zijn van risico’s op de werkvloer, moet de directie handelen. Doet zij dat niet, dan kun jij namens de werknemers de toezichthouder inschakelen.
Wat kun je als OR of PVT doen met een rapport van de toezichthouder?
Krijg je als OR of PVT een rapport in handen na een arbeidsongeval of een controle? Dan is het belangrijk om snel en effectief te reageren. Je kunt het rapport gebruiken in het overleg met de bestuurder. Bijvoorbeeld door structurele risico’s aan de kaak te stellen of verbetermaatregelen te eisen.
Ook kun je op basis van het rapport gebruik maken van je initiatiefrecht. Je mag dan formeel voorstellen doen aan de bestuurder over betere veiligheidsmaatregelen of aanpassing van het arbobeleid.
Daarnaast heb je bij wijzigingen in het arbobeleid op grond van artikel 27 WOR instemmingsrecht. Een rapport van de toezichthouder kan als onderbouwing dienen om een voorstel van de bestuurder af te wijzen als dat voorstel onvoldoende veiligheidswaarborg biedt.
Kortom: de rapporten zijn een krachtig wapen voor de medezeggenschap.
Ondersteuning bij toezicht en arbo: ken je rechten
Wil je als ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging goed voorbereid zijn op situaties waarin je te maken krijgt met artikel 24 Arbowet? Dan is het verstandig om je kennis op orde te brengen.
Op collegevoormedezeggenschap.nl vind je een passende cursus: ‘Cursus Arbo Ondernemingsraad’. Deze cursus helpt je om je rol effectief te vervullen, signalen vroegtijdig te herkennen en op de juiste manier contact te leggen met de toezichthouder.
Je leert hoe je juridische instrumenten omzet in praktische invloed. En hoe je voorkomt dat je machteloos staat als de bestuurder niets doet. Deze kennis is onmisbaar voor iedere OR of PVT die serieus werk maakt van arbeidsveiligheid.
Samenvattend: waarom artikel 24 een belangrijk wapen is
Artikel 24 Arbowet geeft toezichthouders verregaande bevoegdheden om gezond en veilig werken af te dwingen. Maar het artikel geeft ook de ondernemingsraad en personeelsvertegenwoordiging een sleutelrol. Zij mogen onderzoek eisen, krijgen inzage in rapporten en kunnen daarmee druk uitoefenen op de werkgever.
Belangrijk: gebruik dit recht niet als laatste redmiddel, maar juist als strategisch middel. Je hoeft niet te wachten tot er slachtoffers vallen. Zie signalen als aanleiding om in actie te komen. En benut je positie als wettelijk erkend overlegorgaan.
Zo werk je aan een cultuur waarin veiligheid geen sluitpost is, maar een fundament.
Wat kun je morgen al doen?
- Check of jullie arbobeleid actueel is.
Vraag de bestuurder wanneer de laatste RI&E is uitgevoerd en of deze samen met de OR of PVT is besproken. - Maak het recht op toezichthoudend onderzoek bekend.
Bespreek in het overleg dat de OR of PVT de Inspectie mag inschakelen bij vermoedens van onveilige situaties. - Organiseer een informatiebijeenkomst.
Nodig een expert uit op het gebied van toezicht of laat je bijscholen via een cursus van het College voor Medezeggenschap. - Leg afspraken vast in het overlegverslag.
Zo creëer je een dossiervorming die bij een mogelijk toekomstig onderzoek van pas kan komen. - Stel een vaste arbo-portefeuillehouder aan binnen de OR of PVT.
Diegene houdt toezicht op signalen uit de organisatie en onderhoudt eventueel contact met de toezichthouder.